Leuze Türkiye – Çağatay UÇAR / Makine Emniyeti Ürün Grubu Sorumlusu
1-Son dönemde ürün grubunuzda yaşanan teknolojik gelişmeler ve yenilikler nelerdir? Öne çıkan ürünlerinizi öğrenebilir miyiz?
Leuze olarak, sensör dünyasındaki 50 yılı aşkın tecrübemizi, makine emniyeti ürünlerine de aktarmaktayız. Bu bağlamda hem robot hücrelerinde, hem de diğer makinelerde kullanılan opto elektronik cihazlar büyük önem taşımaktadır. Makine emniyetinde, opto elektronik cihazlardan bahsedildiğinde; ilk aklımıza gelen ışık perdeleri ve alan tarayıcılar olmaktadır. RSL400 olarak adlandırdığımız alan tarayıcı ailemizden; PROFIsafe özelliğine sahip alan tarayıcımızı özellikle öne çıkarmak isterim. PROFINET haberleşmesine sahip RSL 400 PROFIsafe, endüstriyel haberleşme ağlarına kolayca entegre edilebilir. Emniyetli haberleşmeye ek olarak, ethernet üzerinden hata teşhisi yapılabilmekte ve konfigüre edilebilmektedir. Bu sayede alan tarayıcımızın emniyetini sağladığı tehlikeli bölgeye, yetkili personel girmeden konfigüre edebilir veya hata bulabilir.
RSL400 serisi alan tarayıcılarımız, 270° tarama açısına, yarı çapta 8.25m’ye kadar çıkan koruma mesafesine ve 20m uyarı çıkışlarına sahiptir, böylece en üst versiyon alan tarayıcımızda 160m2’lik alanı emniyetliolarak, 390m2’lik bir alanı da uyarı çıkışı olarak izleyebilirsiniz. 270°’lik taramanın, 0,1° açısal çözünürlükte olması alan tarayıcımızı bir adım daha öne çıkarmaktadır. PROFINET arayüzü sayesinde sadece bir kablo ile koruma ve uyarı alanları bilgilerini emniyetli haberleşme ile rahatça alabileceğimizden daha önce bahsetmiştim. RSL400 serisi alan tarayıcılarımızda üst modellere doğru ilerledikçe alan geçişi özelliğimiz sayesinde birçok uygulamada fark yaratmaktayız. Haberleşme üzerinden gelecek bir bilgi ile alan tarayıcımız 100 farklı alanda alan geçişi yapabilmektedir. Özellikle hareketli makineler üzerinde kullanılan alan geçişi özelliğinin sisteme çok kolay entegre edilebilmesi kullanıcılar tarafından daoldukça beğeni almaktadır. Ayrıca RSL400 serisi alan tarayıcılarımızın
, lisanssız yazılımı www.leuze.com adresinden indirilebilmektedir.
2-Robotlar/makineler ve buna bağlı sistemler nasıl güvenli ve verimli bir şekilde çalışır? Bu bağlamda sensörlerin önemi ve rolü nedir?
Üretim sahasında robotların kullanılması üretim/verim açısından birçok fayda sağlamaktadır. Makine emniyeti penceresinden bakılacak olur ise;üretimde robotların kullanılması, iş güvenliği açısından da önemlidir. Ağır işlerde kullanılan robotlar, iş kazalarının ve ilerde oluşabilecek meslek hastalıklarının önüne geçmektedir. Fakat “Robot kullanıyor isek;iş kazası olmaz.” görüşü çok yanlıştır. Her ne kadar üretim sahasında robotları kullansak da, insan ile etkileşime geçildiği aşamalar mutlaka olmaktadır. Bakım, temizlik, ayar vb. aşamalarda insan faktörü işin içine girmekte ve öngörülemeyen sebeplerden dolayı iş kazaları olmaktadır. Öngörülemeyen kelimesinin altını ayrı olarak çiziyorum. Daha sonra ne demek istediğimi açıklamaya çalışacağım. Bu kısımda biraz standartlara değinmemiz gerekir, robot hücrelerinin entegrasyonun anlatıldığı EN ISO 10218-2 Robotlar ve Robotik Tertibatlar — Endüstriyel Robotlar İçin Güvenlik Gerekleri — Bölüm 2: Robot Sistemleri ve Entegrasyonu Standardı oldukça önem taşımaktadır. Bu sorunun asıl cevabı bu standardın içinde gizlidir. Tabii ki sadece bu standarda sahip olup gerekliliklerini yapmak “Emniyetli robot hücresine sahibiz.” demek değildir. Diğer adımlar, yine EN ISO 10218-2 standardının içinde geçen ve atıfta bulunulan farklı standartların gerekliliklerini yerini getirmek olmalıdır.
Kısacası; robot hücrelerinin giriş kapılarında kullanılan emniyet siviçleri, ürün besleme/çıkış kısmında kullanılan ışık perdeleri, hücre içi varlık izlemede kullandığımız alan tarayıcılar, acil durdurma butonları ve emniyet röleleri emniyet sisteminin olmazsa olmazlarındandır. Kullandığımız emniyet ekipmanlarının nasıl bağlandığı, çıkış katında hangi hareketleri, nasıl durduğu da çok önemlidir. Her bir input, logic, output ayrı bir emniyet fonksiyonu kabul edilmeli ve EN ISO 13849-1 standardı uyarınca, ihtiyaç duyulan performans seviyesinde bağlantı sağlanmalıdır.
3-Çalışan ve robot/makine güvenliği ve emniyeti konusunda Leuze olarak sunduğunuz çözümler nelerdir?
Öngörülemeyen kelimesinin altını çizmiştim hatırlarsanız. Şimdi bunu açıklamaya çalışacağım. 2006/42/AT Makine Emniyeti Direktifi, makine üreticileri ve kullanıcıları için kanun niteliğindedir. Bu direktifin ilk maddesinde “Risk Değerlendirmesi” tabiri geçer. Risk değerlendirmesi, makine üreticileri ve son kullanıcılar için çok önemlidir ve mutlaka olmazsa olmazlardandır. Öngörülemeyen risklerin ortaya çıkarılması ve uluslararası standartlara uygun formatta raporlanması ise ayrı bir uzmanlık alanıdır. Özellikle son kullanıcı olarak tabir ettiğimiz üretim tesislerinde, işletme körlüğünün var olduğunu hepimizin kabullenmesi gerekir. İşletme körlüğü; çalışan personelde belirli bir süre sonra ortaya çıkan, mevcutta bulunan riskleri kanıksaması dolayısıyla artık görememesi anlamına gelir. Bu nedenle dışarıdan üçüncü bir gözün, işletmelerdeki makinedeki riskleri incelemesi, öngörülemeyen durumların önüne geçmekte oldukça faydalıdır. Leuze olarak, gerek lokalde, gerekse globaldeki uzman kadromuz sayesinde, makinelerinizde veya robot hücrelerinizde öngörülemeyen riskleri belirleriz, ortaya çıkarırız, raporlarız ve çözüm sunarız. Riskleri belirlemek ile beraber standartlar dünyasına giriş yapmış bulunuruz. Uluslararası standartlar yayınlandıktan kısa bir süre sonra Avrupa Birliği uyum çerçeveleri içinde ülkemizde de yayınlanır. Bu şu anlama gelir; “Her güncellenen standarda Türkiye olarak bizler de dahiliz.” Standartlar dünyası karmaşık gelse de, işin mantığını bilmek ve araştırmacı olmak bizi her zaman çözüme götürmektedir.
Örneğin Risk Değerlendirmesinin başlangıcı, EN ISO 12100 standardıdır.
EN ISO 12100 Makinelerde Güvenlik – Tasarım İçin Genel Prensipler – Riskin Değerlendirilmesi ve Azaltılması Standardı bu karmaşık dünyada bize yol çizmektedir. Risk değerlendirmesinde kullanılacak temel terminolojiler, prensipler ve yöntemler bu standartta anlatılır. Tabii ki bu standart ile işimiz bitmiyor. Makineye, uygulamaya, ürüne özgü binlerce farklı standart vardır. Bu aşamada Leuze olarak her zaman, sürekli güncellenen bilgilerimizle hizmet vermekten memnuniyet duyacağız.
Ayrıca “Opto Elektronik Ekipman” diye tabir ettiğimiz “ışık perdesi”, “alan tarayıcı” gibi cihazların kullanıldığı yerlerde yine olmazsa olmaz olan; “Makine Duruş Zamanı Ölçümü”dür. Makine emniyeti tabirlerinde ESPE ölçümü olarak da bilinir. Bu ölçümde kullandığımız standart; EN ISO 13855 Makinelerde Güvenlik- Vücut Kısımlarının Yaklaşım Hızına Göre Koruyucu Teçhizatın Yerleştirilmesi Standardıdır ve bu standart duruş performansı ölçülen makinede kullanılacak olan opto elektronik cihazın konumunun hangi formüllere göre hesaplanacağını gösterir. Makine veya robot hücresi üzerinde kullanılan opto elektronik emniyet ekipmanın doğru konumlandırılması için onaylı kuruluşlarca yetkilendirilmiş ve kalibre edilmiş özel bir cihaz ile tehlikeli hareketlerin ne kadar sürede durduğu ölçülmeli ve konumu ilgili standarda göre hesaplanmalıdır.
Leuze olarak, uzman personelimiz ile, Makine Duruş Zamanını (ESPE) uygun ekipmanlarla ölçüyoruz ve anlaşılır bir biçimde raporluyoruz. Bir diğer hizmetimiz ise; makine üzerindeki her bir emniyet fonksiyonun doğrulanmasını kapsamaktadır. SISTEMA adı verilen yazılım ile emniyet ekipmanlarının, EN ISO 13849-2 Makinelerde Güvenlik-Kumanda SistemlerininGüvenlikle İlgili Bileşenleri-Bölüm 2- Doğrulama, Standardını kullanarak doğrulamasını yapmaktayız. Bu raporlama bize emniyet fonksiyonlarının ihtiyaç duyulan emniyet performans seviyesine (PLr) ulaşıp ulaşmadığını göstermektedir.
Bütün bu hizmetleri bir makine üzerinde topladığımızda riskleri minimize etmiş veya kabul edilebilir bir seviyeye indirmiş bulunuyoruz.
4-İntralojistikte AGV’lerle emniyetli bir şekilde nasıl çalışılır? AGV’lerle güvenilir bir biçimde çalışmada öne çıkan kriterler neler olmalıdır?
Otomatik yönlendirmeli araçlar, üretim tesisinde otonom hareket ettikleri için emniyetli çalışması çok önemlidir. Çünkü araçlar anlık olarak dışarıdan müdahale ile çalışmamaktadır. Önceden belirlenen iş emirleri ile belirli çerçeveler içerisinde yönlendirilmektedir. Bu nedenle emniyet kurgusu çok önemlidir. AGV’lerin emniyetli bir biçimde çalışması için alan tarayıcılar kullanılmaktadır. Tabii ki burada kullanılmakta olan alan tarayıcının özelliği de yapılacak olan işleme göre değişkenlik gösterebilmektedir. Daha önce bahsettiğim, 270° tarama açısına sahip, RSL 400 alan tarayıcımız AGV’lerin emniyetli çalışmasında büyük önem taşımaktadır.
Otomatik yönlendirilen araçlarda kullanılan alan tarayıcımızın, doğal navigasyon özelliği sayesinde, çevre haritalamasını UDP portu üzerinden dışarıya vermektedir. Böylece yazılımcılar bu ham bilgileri kullanarak AGV’nin üretim sahasında otomatik olarak haritalamasını ve yönlendirilmesini sağlamaktadır. AGV’lerin üretim sahasında hareket ettiğini göz önünde bulundurduğumuzda alan geçişi özelliğini mutlaka kullanıyoruz. Örneğin araç, 1 numaralı alandan, 2 numaralı alana geçiş yaptığında, koruma alanında o alana uygun duruma geçmelidir. Bu kurguyu doğru yapmak önemlidir.
RSL400 serisi alan tarayıcılarımız 100+100 alana kadar geçiş yapabilme yeteneğine sahip olduğundan devreye alması ve sahaya entegrasyonu oldukça kolaydır. Alan tarayıcı kullanılan AGV’lerde Makine Duruş Zamanı Ölçümü (ESPE) yapılması dikkat edilmesi gereken noktalardandır. Koruma alanı, EN ISO 13855 standardına göre hesaplanmalı, çıkan sonuca göre koruma alanı çizilmelidir.
5-Firmalara, tesislerinde robotlarla/makinelerle güvenli ve emniyetli çalışma konusunda neler tavsiye edersiniz? Nelere dikkat etsinler, nelerden kaçınsınlar?
Her zaman üzerinde durduğum konu “Risk Değerlendirmesi”dir. Sahadaki makinelerde, robot hücrelerinde, üretim hatlarında mutlaka bu işin profesyonelleri tarafından risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Rapor sonucunda ortaya çıkan riskler, ortak görüş ile bertaraf edilmelidir.Riskler bertaraf edildikten sonra Emniyet Doğrulaması ile Emniyet Kontrol Sistemi incelenerek ulaşılan performans seviyesi (PL) doğrulanmalıdır. Makine kullanımına göre mekanik yıpranmadan dolayı makinelerin duruş süreleri değişkenlik gösterebilir. Makine üzerindeki opto elektronik ekipmanların ESPE ölçümü belirli periyotlarda tekrarlanmalıdır. Böylelikle, makinenin emniyetli şekilde çalıştığından emin olunabilir.
Herkese emniyetli ve verimli çalışmalar dilerim.
